آشنایی با شهر کرمانشاه




کرمانشاه نهمین شهر پرجمعیت و یکی از کلان‌شهرهای معروف و قدیمی ایران و مرکز استان کرمانشاه است. این شهر بزرگ‌ترین شهر کردنشین و از پرجمعیت‌ترین شهرها در منطقه غرب ایران است. مردم این شهر به زبان کردی و فارسی کرمانشاهی صحبت می‌کنند؛ البته در بعضی مناطق به گویش‌های مختلف کردی مانند کلهری، کردی کرمانشاهی، سنجابی، لکی، جافی و… نیز سخن می‌گویند. لهجه فارسی کرمانشاهی تنها خاص شهر کرمانشاه است. از نظر مذهبی و آیینی هم می‌توان کرمانشاه را بهشت ادیان و باورها دانست، چرا که دارای گوناگونی بسیار زیادی است. بطور مثال بیشتر مردم شهر پیرو یکی از سه دین تشیع، تسنن و اهل حق هستند؛ همچنین پیروان دیگر دین‌های زرتشتیان، مسیحیان و… که نزدیک به یک درصد هم نیستند، در این شهر زندگی می‌کنند.

 

Responsive Image


کرمانشاه از شهرهای تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌رود و پیدایش آن به سده چهارم میلادی بازمی‌گردد و از آن دوران تا حمله اعراب به ایران بعنوان دومین پایتخت ساسانیان مورد توجه حکومت بود و بناهای زیادی در دوران خسروپرویز در آن ساخته شد؛ شهر کرمانشاه پایتخت بهاری خسروپرویز بوده و وی همه ساله در فصل بهار به این شهر می‌آمد. اوج شکوفایی کرمانشاه پس از اسلام، در سده یازدهم میلادی یعنی دوران سلجوقیان بود که بعنوان شهر ارشد ولایت کردستان انتخاب شد. باگذشت یازده سده از حمله اعراب به ایران، این شهر در دوران قاجار دوباره شکل شهرنشینی خود را بازیافت و به یکی از شهرهای قدرتمند تبدیل شد. به‌هرحال کرمانشاه همواره دارای جایگاهی رفیع در تاریخ ایران بوده است؛ سنگ نوشته‌های تاریخی و تصاویر موجود در بیستون و طاق بستان که شامل آثاری از دوره شاهنشاهی هخامنشی و ساسانی می‌شود و نیز دیگر آثار مکشوفه و برجای‌مانده از گذشته‌های دور و نزدیک، خود حاکی از مدنیت زنده و پایدار در منطقه بوده است. کرمانشاه بدلیل قرارگرفتن در چهارراه دو محور شمال به جنوب و شرق به غرب و نیز همسایگی با کشور عراق و واقع شدن بر سر راه شهرهای زیارتی کربلا و بغداد از اهمیت بسیاری برخوردار است. این شهر در جنبش مشروطه سهمی به سزا داشت و در جنگ جهانی اول و دوم به تصرف نیروهای بیگانه درآمد و پس از پایان جنگ تخلیه شد. همچنین در جنگ ایران و عراق، خسارت‌های زیادی دید.
   کرمانشاه در دوره‌های مختلف دارای نام‌های گوناگونی بوده که معمولاً با تغییر از حکومتی به حکومتی دیگر صورت می‌گرفته است؛ در قدیمی‌ترین شکل خود اولین‌بار در دوران باستان و در زمان فرمانروایی کاسی‌ها کرمانشاه را با نام الیپی می‌خوانند و در دوران هخامنشیان از کرمانشاه با نام‌های کامبادن، کارمیسین، کارمیشین، کرمینشان و... یاد می‌شود. پس از اسلام، نام کرمانشاه در زبان عربی به قرماسین تغییر پیدا کرد، اما در دوره‌های بعدی از نام‌های کرمانشاهان و کرمانشاه استفاده شد.
پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ به قهرمان شهر و چندی بعد به باختران تغییر پیدا کرد؛ ولی از آنجاییکه این امر با اعتراضات گسترده مردم کرمانشاه همراه شد، در نتیجه چندی بعد با تلاش‌های اسماعیل ططری و با تصویب قانونی نام شهر به نام قدیمی کرمانشاه تغییر یافت.


شهر کرمانشاه در کنار رود قره‌سو قرار گرفته و از شمال به کوه فرخشاد و کوه پرآو یا پرآب، از شمال غربی به کوه طاق بستان و از جنوب به سفیدکوه منتهی می‌شود و یکی از شاهراه‌های ارتباطی شرق و غرب و کهن‌ترین راهگذر از ایران به بین‌النهرین (میان‌رودان) است. این شهر کوهستانی در قسمت مرکزی استان کرمانشاه با مختصات جغرافیایی ۴۷ درجه و ۴ دقیقه طول شرقی و ۳۴ درجه و ۱۸ دقیقه عرض شمالی قرار دارد و با ۱۲۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا و مساحتی تقریباً برابر با ۵۶۴۸ کیلومتر مربع، از شمال با شهرستان کامیاران در استان کردستان و شهرستان روانسر، از غرب با شهرستان دالاهو و اسلام آباد غرب، از جنوب با شهرستان سرابله در استان ایلام، از شرق با شهرستان‌های صحنه و هرسین و از شمال شرق هم با شهرستان سنقر و کلیایی همجوار است.
   فاصله و مدت سفر زمینی شهر کرمانشاه تا تهران در مسیر اول حدود ۵۱۰ کیلومتر بوده و ۶ ساعت طول می‌کشد و در مسیر دوم نیز حدود ۵۷۷ کیلومتر بوده و تقریباً ۷ ساعت طول می‌کشد، تا بغداد ۳۸۲ کیلومتر و تا مرز خسروی (مرز میان ایران و عراق) حدود ۲۰۰ کیلومتر است. همچنین مدت سفر هوایی کرمانشاه تا تهران حدود یک ساعت می‌باشد.


شهر کرمانشاه بطور کلی دارای آب و هوای بسیار دلپذیری است که در دسته اقلیم‌های معتدل کوهستانی قرار دارد. از معدود شهرهای ایران است که ساعات آفتابی کمی دارد (حداکثر ۲۹۹۹ ساعت در سال). این شهر دارای باغ‌های میوه فراوانی است و به‌خاطر آب و هوای مطبوع مورد توجه دوره‌های مختلف از جمله ساسانیان بوده است. میانگین دمای سالانه کرمانشاه ۱۴ درجه سانتیگراد است و حدود ۶/۴۳۵ میلی متر سالانه بارندگی دارد که باعث مراتع سرسبز در دامنه کوه‌ها شده است.


شهر کرمانشاه سرشار از جاهای دیدنی زیبا اعم از طبیعی و تاریخی است و جاذبه‌های تاریخی این شهر بیشتر آثار باقی‌مانده از دوران ساسانیان بوده که سرآمد آن‌ها طاق بستان است که به‌گونه‌ای نماد شهر کرمانشاه هم به‌حساب می‌آید. جاذبه‌های تاریخی مذهبی کرمانشاه عبارتند از محوطه تاریخی بیستون، طاق بستان، تکیه معاون الملک، مسجد عمادالدوله، مسجد جامع کرمانشاه، مسجد جامع شافعی، تکیه بیگلربیگی، مسجد حاج شهباز خان، مسجد شاهزاده، مسجد دولتشاه، خانه خواجه باروخ و غیره. در ادامه معرفی کوتاهی از این دسته جاذبه‌ها خواهد شد.

طاق بستان

   

طاق بستان که یکی از معروف‌ترین مکان‌های توریستی شهر کرمانشاه و شکارگاه پادشاهان ساسانی بوده است، مجموعه‌ای بی‌نظیر از سنگ نگاره‌ها و سنگ نوشته‌های دوره ساسانی است که در شمال غربی کرمانشاه قرار دارد. این مجموعه در قرن سوم میلادی ساخته شده و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد که شامل دو طاق بزرگ و کوچک و چند سنگ نوشته (کتیبه) به خط پهلوی است. آنچه روی سنگ‌های دو طاق حجاری شده، صحنه‌های تاریخی تاج‌گذاری خسروپرویز، تاج‌گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی مفرح تبدیل نموده که از زمان‌های دیرین تا به امروز مورد توجه بوده است. در پایین‌تر از محوطه تاریخی طاق بستان و شهر تاریخی کامبادنه منطقه‌ای به نام شکارگاه خسروپرویز وجود دارد که در زمان خسروپرویز برای شکار تفریحی کاربرد داشته است که در نقش برجسته‌های طاق بستان این شکارها به تصویر کشیده شده‌اند. این اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طاق بستان قرار بود روزی در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گیرد اما رستوران‌ها و خانه‌های اطراف آن مانع این اقدام هستند و مشکلات فراوانی نیز برای این اثر مهم تاریخی ایجاد کرده‌اند.

محوطه تاریخی بیستون

                               


محوطه تاریخی بیستون در سی کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه، جنوب غربی شهر بیستون و در دامنه کوهی با همین نام در مسیر همدان به کرمانشاه قرار دارد. قداست کوه بیستون، شرایط مطلوب آب و هوایی و قرارگیری بر سر راه‌های مهمی ازجمله جاده ابریشم، باعث شد تا در دوره‌های مختلف پادشاهان و فرمانروایان بسیاری به این منطقه توجه کنند و آثار و یادگاری‌های تاریخی فراوانی در دل و دامنه این کوه به یادگار بماند. این آثار تاریخی شامل کتیبه بیستون، مجسمه باشکوه هرکول، نقش مهرداد اشکانی، فرهاد تراش، پل ساسانی، کاروانسرای ایلخانی، کاروان‌سرای شاه‌عباسی و پل صفوی می‌شود.
   سنگ نوشته یا کتیبه بیستون بزرگ‌ترین کتیبه جهان و نخستین متن شناخته شده ایرانی، یکی از جاذبه‌های بسیار مشهور شهر کرمانشاه و از آثار دوره هخامنشیان می‌باشد. این کتیبه از سال ۲۰۰۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. سنگ نوشته بیستون یکی از مهم‌ترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد. علاوه‌برآن می‌توان به مجموعه کاروانسرای شاه عباسی اشاره کرد که رو به کوه بیستون ساخته شده و دارای سبک چهار ایوانی است. در چهار گوشه این بنا، برج‌هایی قرار دارد که برج‌های ضلع غربی مدور و برج‌های ضلع شرقی هشت ضلعی است. در چندین سال اخیر، این کاروانسرا مورد بازسازی قرار گرفته و تبدیل به هتلی مجهز به نام لاله بیستون شده است.

تکیه معاون الملک

                                   

 

تکیه معاون الملک معروف‌ترین اثر از دوره قاجاریه در شهر کرمانشاه است که در بافت قدیمی شهر در محله آبشوران به دستور حسین خان معین الرعایا در سال ۱۳۱۵ هجری قمری بنا شده و بعدها به همت حسن خان معین الملک تکمیل شد. این مجموعه از سه بخش اصلی حسینیه، زینبیه و عباسیه تشکیل شده و کاشی‌کاری منحصربه‌فرد آن در جهان بی‌همتا است. رنگ‌های بکار رفته در کاشی‌های برجسته و نیمه برجسته سقف، دیوارها و سقاخانه این تکیه همه از رنگ‌های طبیعی بوده که در نوع خود در دنیا نظیر ندارد. به‌علاوه نقاشی‌های دیواری تکیه معاون الملک که با کاشی نقش شده‌اند نشان دهنده جنگ‌های مهم صدر اسلام هستند. نکته جالب در مورد تکیه این است که نقاشی‌های دیواری و کاشی‌های این بنا تنها به اتفاقات مذهبی بسنده نکرده‌اند. در میان نقاشی‌های امامان و پیامبران می‌توانید داستان‌های شاهنامه، داستان‌های اساطیری ایرانی و حتی نقش تخت جمشید را هم پیدا کنید. این نکته به‌خودی‌خود کمک می‌کند تاروپود فرهنگ و هنر ایرانی را در جان مذهب کرمانشاه بهتر ببینید.
   تکیه معاون الملک میزبان عزاداری‌های مردم کرمانشاه بوده است. بخش زینبیه که دارای دو درب است برای بانوان ساخته شده بود. بانوان هنگام ورود، از دری که در بخش بالایی زینبیه تعبیه شده، استفاده می‌کردند. این امر باعث می‌شد که بدون برخورد با آقایان بتوانند در تکیه رفت‌وآمد کرده و در مراسم عزاداری شرکت کنند. بخش حسینیه و عباسیه نیز برای عزاداری مردان ایجاد شده بود که تابلوهای بی‌نظیری دارد. همچنین در بخش حسینیه می‌توان از موزه‌های پوشاک و مردم‌شناسی دیدن کرد.

خانه خواجه باروخ

این خانه در بخش یهودی نشین محله قدیمی فیض آباد واقع شده و توسط خواجه باروخ که یکی از تجار کلیمی کرمانشاه بود در عصر ناصری ساخته شده است. این خانه امروزه به نام خانه رنده کشی که آخرین مالک آن می‌باشد، معروف شده است.

تکیه بیگلربیگی

تکیه بیگلربیگی نیز یکی از تکایای زیبای کرمانشاه است که در دوره قاجاریه توسط عبدالله خان ملقب به بیگلربیگی در بافت قدیمی شهر و در محله فیض آباد ساخته شده و از لحاظ آیینه کاری بی‌نظیر است. در سمت غربی حیاط تکیه، تالار آیینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار با تزیینات عالی و کتیبه‌هایی که مربوط به دوران مظفرالدین شاه است، تزیین شده و از شگفتی‌های معماری کرمانشاهی محسوب می‌شود. در دو طرف دیگر این تالار، اتاق وسیع مهمانخانه قرار دارد. همچنین موزه خط و کتابت در داخل این تکیه پذیرای بازدیدکنندگان و علاقه‌مندان است و شما را قدم‌به‌قدم از نقاشی‌های دیواری غارها توسط انسان‌های اولیه تا قرآن‌های نفیس و دست‌نوشته و اسناد قدیمی مربوط به خانواده بیگلربیگی در دل تاریخ کرمانشاه جلو می‌برد.

 

جاذبه‌های طبیعی کرمانشاه عبارتند از غار پرآو، سراب نیلوفر، غار قوری قلعه، پارک کوهستان، باغ گل‌ها و تالاب هشیلان و غیره. در ادامه به توضیح مختصری از بعضی از این جاذبه‌ها می‌پردازیم:

پارک کوهستان

پارک کوهستان در نزدیکی محوطه تاریخی طاق بستان در شمال کرمانشـاه واقع شده است. نورپردازی زیبا و دو آبشار مصنوعی که در این پارک ساخته شده، زیبایی خاصی به این پارک بخشیده است. پارک کوهستان درواقع بام کرمانشاه بوده و از آنجا می‌توانید منظره‌ی زیبای شهر را نظاره کنید. همچنین غار دو اشکفت قدیمی‌ترین سکونتگاه انسان در شهر کرمانشاه نیز در این پارک قرار دارد.
 

غار پرآو

غار پرآو در کوه پرآو و در ۱۲ کیلومتری شمال شرق کرمانشاه میان کوه طاق بستان و کوه بیستون قرار دارد. پرآو در زبان محلی به معنای پر آب است. این غار دومین اثر طبیعی ملی کرمانشاه و بزرگ‌ترین غار عمودی آهکی دنیا با ارتفاع سه هزار متری از سطح دریا بوده و دارای ۳۶ چاه در عمق‌های مختلف است؛ به همین دلیل لقب اورست غارهای جهان را به آن داده‌اند.


سراب نیلوفر

سراب نیلوفر دریاچه کوچکی با چند چشمه جوشان در غرب کلان‌شهر کرمانشاه است و از دیدنی‌ترین و نمونه‌ترین تفرجگاه‌های کرمانشاه و غرب ایران محسوب می‌شود. این دریاچه بزرگ مملو از گل‌‌های نیلوفر است. در فصول گرم سال غنچه‌ها و برگ‌ها در این سراب سر از آب برآورده و قسمت زیادی از آن را می‌پوشانند. این سراب در اسفند ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ملی ایران قرار گرفت.
 

باغ گل‌ها

باغ گل کرمانشاه نیز بعنوان زیباترین باغ گل‌ها بوده و بعد از اصفهان بزرگ‌ترین باغ گل‌های کشور را دارد. باغ گل کرمانشاه در زمینی ۵ هکتاری با قابلیت کشت ۴ هزار گونه گیاهی و نیز ۴ باغ گل‌های ایرانی، ژاپنی، فرانسوی و ایتالیایی ساخته شده تا شهروندان در فصل بهار و تابستان شاهد رویش گل‌های بهاری باشند. از این مساحت، ۱۲ هزار متر مربع برای طراحی معابر دسترسی و ۳۵۰۰ متر مربع نیز برای طراحی آب‌نما بکار رفته است. اغلب گیاهان موجود در باغ با استفاده از بذر درجه یک هلندی در محل باغ کشت شده است. همچنین این باغ زیبا شامل نمایشگاه کاکتوس، برکه، آبراه، بخش گل‌های فصلی، درختچه‌‌ها و گونه‌‌های مختلف گل است که از کشورهای مختلف جمع‌آوری شده‌اند.
 

تالاب هشیلان

تالاب هشیلان که در حدود ۳۶ کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه قرار دارد، بعنوان منطقه شکار ممنوع بوده و آب این تالاب به‌صورت سراب و چشمه‌های جوشان است. در این تالاب حدود ۱۱۰ جزیره کوچک و بزرگ با مساحت تقریبی از ۱۰۰ متر مربع تا حدود یک هکتار وجود دارند که در فصل زمستان و روزهای پرباران، در اثر افزایش دبی آب تالاب بعضی از آن‌ها در زیر آب پنهان می‌شوند. نام تالاب بر اساس گویش کردی، مرکب از دو بخش "هشی" به معنی مار و "لان" به معنای خانه است و از آنجاییکه در این تالاب تعداد زیادی مار به‌ویژه مار آبی و مار چلیپر وجود دارد، بنابراین نام هشیلان به معنای لانه ماران می‌باشد.
 

غار قوری قلعه

غار قوری قلعه بزرگ‌ترین غار آبی خاورمیانه با پیشینه ۶۵ میلیون سال در ۸۵ کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه و در مسیر شهرستان روانسر به پاوه در استان کرمانشاه قرار دارد. این غار از دو بخش تشکیل شده که بخش اول با ۵۰۰ متر طول از دو تالار و دالان‌های رابط بین آن‌ها تشکیل شده و با نورپردازی مناسب از زوایای مختلف به مکانی زیبا برای گردشگری تبدیل شده است. بخش دوم با دری آهنی از بخش توریستی جدا شده است. این بخش موانع طبیعی بسیاری دارد و به همین دلیل تنها کوهنوردانی که تجهیزات لازم را به همراه دارند، می‌توانند از این بخش غار بازدید کنند. طول این بخش از غار چند برابر طول بخش توریستی است و زیباترین پدیده‌های غار سنگی در این بخش غار قرار دارند.


کرمانشاه غذاهای محلی خوش طعم و لذیذی دارد و عمدتاً این غذاها را فقط در رستوران‌های همین منطقه می‌توان پیدا کرد. از جمله این غذاها می‌توان دنده کباب، خورش خلال بادام، آش عباسعلی، آش سورانه، آش ترخینه، کوکوی پاغازه، قاورمه، آش دانه کولانه، کلانه، نان پیچک را نام برد.


کرمانشاه جزء شهرهایی است که سوغاتی‌های محبوب زیادی دارد. مانند انواع شیرینی‌های سنتی از جمله نان خرمایی، نان برنجی، کاک کرمانشاهی، بژی و انواع صنایع دستی از جمله گلیم، قالی، جاجیم، گیوه، نمد، چرم و انواع ابزار موسیقی. از دیگر سوغات محبوب و پر خاصیت این استان می‌توان به روغن کرمانشاهی که از مشک زدن شیر گاو و گوسفند بدست می‌آید، اشاره کرد.